تاندون آشیل بلندترین و قوی‌ترین تاندون بدن انسان است، چیزی شبیه طنابی قدرتمند که از استخوان پاشنه تا عضلات ساق پا کشیده می‌شود. پارگی، کشیدگی و التهاب تاندون آشیل از رایج‌ترین مشکلات حرکتی‌اند که بیشتر افراد میان‌سال یا جوانان ورزشکار دچارشان می‌شوند. در این مقاله می‌خواهیم مفصل درباره این تاندون، آسیب‌هایی که در معرض آنها قرار دارد و روش درمان آنها صحبت کنیم. با گرین اسپرت همراه باشید.
راهنمای مطالعه
رایج‌ترین آسیب‌های تاندون آشیل
هنگام قدم‌زدن یک پا را به‌سمت پایین خم می‌کنیم و روی پنجه‌ی پای دیگر می‌ایستیم؛ در هر دو حالت وزنمان روی تاندون آشیل پا است و از آن کمک گرفته‌ایم. تاندون آشیل نوار بافتی ضخیم و محکمی است که پشت پا قرار گرفته و عضله ساق را به استخوان پشت پاشنه پا وصل می‌کند. آشیل با طول متوسط ۱۵ تا ۲۶ سانتی‌متر قوی‌ترین و بلندترین تاندون در بدن انسان است و می‌تواند تا حدود ۴ برابر وزن انسان را تحمل کند. با‌این‌حال آسیب‌دیدگی این تاندون اتفاقی رایج است، به‌خصوص میان ورزشکاران؛ تقریبا از هر ۴ ورزشکار ۱ نفر دچار آسیب آشیل می‌شود!
رایج‌ترین آسیب‌های آشیل در قالب پارگی و التهاب رخ می‌دهند:
- پارگی تاندون آشیل: چنانچه نوار تاندون خارج از محدوده طبیعی خود کشیده شود، کشیدگی یا پارگی تاندون آشیل اتفاق می‌افتد و پایِ راه‌رفتن و دویدن را از فرد می‌گیرد.
- التهاب تاندون آشیل (تاندونیت): در این نوع آسیب‌دیدگی، بافت داخلی تاندون دچار التهاب و پارگی‌های میکروسکوپی شده است و در لایه بیرونی خبری از التهاب نیست. اگر مراقبت کافی از آن صورت نگیرد، ممکن است منجر به ضعف و پارگی نوار فیبری آشیل شود. التهاب تاندونیت غیر درجا در رشته‌های میانی تاندون اتفاق می‌افتد و بیشتر افراد جوان را تهدید می‌کند، اما نقطه اثر التهاب تاندویت درجا در محل برخورد تاندون با استخوان است و در هر سنی اتفاق می‌افتد.
علل آسیب تاندون آشیل
اگرچه آشیل می‌تواند تا ۴ برابر وزن فرد را تحمل کند، همین وزن زیاد و بار سنگین اصلی‌ترین عامل آسیب‌دیدگی آن است. پارگی معمولا در فاصله حدودا ۶سانتی‌متری نقطه اتصال آشیل به استخوان پاشنه اتفاق می‌افتد که بیشتر از بخش‌های دیگر مستعد پارگی است. از‌آنجا‌که جریان خون این ناحیه کم است، قدرت کمتری هم برای بهبودی و ترمیم آسیب‌ها دارد و موجب دردناک‌شدن این ناحیه می‌شود.
علل التهاب
- بی‌توجهی به گرم‌کردن بدن یا درست‌و‌حسابی گرم‌نکردن بدن قبل از ورزش؛
- دویدن روی سطح سخت و ناهموار؛
- پیاده‌روی یا دویدن بدون پوشیدن کفش مناسب؛
- فعالیت بدنی شدید ناگهانی؛
- ضعف ذاتی عضلات ساق.
علل پارگی
- پریدن یا چرخیدن ناگهانی با سرعت زیاد؛
- ناگهانی دویدن؛
- سقوط از بلندی یا زمین‌خوردن؛
- بیماری‌های زمینه‌ای؛
- تزریق استروئید به مفصل مچ پا؛
- آنتی‌بیوتیک‌های خاصی مثل فلوروکینولون، سیپروفلوکساسین یا لووفلوکساسین.
علاوه‌بر اینها، افزایش سن و اضافه‌وزن از عوامل ضعف و پارگی تاندون آشیل محسوب می‌شوند. جالب است بدانید مردان ۵ برابر زنان در معرض این اتفاق‌اند.
علائم آسیب‌دیدگی تاندون آشیل
درد و حساسیت خفیف تا شدید در ناحیه آشیل از علائم پارگی تاندون آشیل است. گاهی اوقات (معمولا در ساعات اولیه روز) پشت پاشنه پا سفت می‌شود و تا ساعت‌های میانی روز هرچه بیشتر از آن استفاده می‌کنید، گرم‌تر و نرم‌تر می‌شود. تورم، ضعف حرکتی و درد از دیگر علائم کشیدگی تاندون آشیل است. انگار هرازگاهی کسی به ساق پایتان لگد می‌زند؛ نمی‌توانید موقع پیاده‌روی، پای آسیب‌دیده را خم کنید یا به‌سمت جلو حرکت دهید و نمی‌توانید روی پنجه آن پا بایستید. اگر به‌دنبال علت درد طاقت‌فرسای پاشنه پای خود می‌گردید، بدانید که آسیب‌دیدگی آشیل یکی از دلایل احتمالی است.
تشخیص آسیب‌دیدگی تاندون آشیل
به‌محض اینکه کوچک‌ترین درد، ضعف، تورم یا سفتی در ناحیه پشت پاشنه پا احساس کردید، برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کنید. پزشک یا فیزیوتراپیست وضعیت نوار آشیل را ارزیابی می‌کند و چند سؤال از شما می‌پرسد تا علائم کشیدگی تاندول آشیل را بررسی کند. برخی پزشکان برای محکم‌کاری نتیجه اسکن MRI را هم از بیمار می‌خواهند.
درمان آسیب‌های تاندون آشیل
در صورتی که علائم کشیدگی تاندون آشیل را دارید، تمام فعالیت‌های روزمره را کنار بگذارید و به‌مدت ۲ تا ۳ روز استراحت کنید. در این مدت روی ناحیه آشیل یخ بگذارید، دور ساق و مچ را با باند کشی ببندید و روش‌های درمان خانگی کشیدگی تاندون آشیل را امتحان کنید.
اگر درد ادامه‌دار شد و فیزیوتراپی در منزل جواب نداد، برای درمان دارویی یا فیزیوتراپی پزشکی به دکتر مراجعه کنید. پزشک برای درمان پارگی تاندون آشیل ابتدا سراغ داروهای ضدالتهابی می‌رود و توصیه می‌کند چند روزی با عصا راه بروید تا وزنتان روی مچ پا نباشد. همچنین از شما می‌خواهد پای آسیب‌دیده را باندپیچی کنید و روزانه چند تمرین کششی با آن انجام دهید. اگر هم شرایط ادامه‌دار باشد، احتمال جراحی تاندون آشیل پا وجود دارد. نوع جراحی به محل و میزان آسیب تاندون بستگی دارد.
- جراحی رهاسازی گاستروکنمیوس برای افزایش طول تاندون گاستروک و کاهش فشار به فاشیئت پلانتار (بخشی از آشیل)؛
- جراحی دبریدمان برای برداشتن بافت آسیب‌دیده تاندون یا خارهای استخوانی و ترمیم تاندون؛
- جراحی برداشتن بافت آسیب‌دیده تاندون، ترمیم تاندون باقی‌مانده و قراردادن یک تاندون دیگر (همانی که به خم‌شدن انگشت شست پا کمک می‌کند) در محل آسیب.
پیشگیری از آسیب
تاندون آشیل به‌رغم قدرتمندبودن، بیشتر از هرجای دیگر بدن به محافظت احتیاج دارد. برای آنکه این نوار بافتی آسیب نبیند، این چند نکته را همیشه رعایت کنید:
- کفش مناسب (ترجیحا طبی یا ورزشی) بپوشید.
- برای پیاده‌روی یا دویدن در هوای سرد لباس گرم بپوشید.
- قبل از تمرینات ورزشی بدن را حسابی گرم و بعد از تمرین، بدن را سرد کنید؛
- شدت فعالیت بدنی را به‌تدریج زیاد کنید؛
- حتما بین تمرین‌ها استراحت کنید؛
- بین تمرین‌ها چند حرکت برای تقویت عضلات ساق پا بگنجانید؛
- هرگز روی سطح سخت یا لغزنده تمرین نکنید؛
- مدت‌زمان و دفعات تمرین را هر هفته نهایتا ۱۰درصد افزایش دهید.
