مقایسهی پیآرپی زانو و ژل زانو در کاهش درد و بهبود عملکرد حرکتی بیماران

استئوآرتریت زانو یک بیماری دژنراتیو شایع است که به تحلیل رفتن غضروف، التهاب و درد منجر شده و به طور مستقیم کیفیت زندگی و تحرک بیماران را تحت تأثیر قرار میدهد. درمانهای غیرجراحی برای این بیماران عمدتاً بر کاهش درد، بهبود عملکرد و به تعویق انداختن مداخلات جراحی تمرکز دارند . از جمله مداخلات پرکاربرد میتوان به تزریق داخل مفصلی اسید هیالورونیک (به اصطلاح ژل زانو یا ویسکو ساپلیمنتاسیون) و تزریق پلاسمای غنی از پلاکت ( پیآرپی زانو ) اشاره کرد .
تزریق ژل زانو (اسید هیالورونیک)
اسید هیالورونیک یک گلیکوزآمینوگلیکان طبیعی موجود در مایع سینوویال است که به روانکاری، جذب ضربه و محافظت از غضروف کمک میکند. در آرتروز زانو ، مایع سینوویال ویسکوزیته و الاستیسیتهی طبیعی خود را از دست میدهد و تزریق ژل هیالورونیک این خواص را بازمیگرداند . نتیجهی تزریق ژل زانو ، بهبود درد و عملکرد مفصل به مدت ۳ تا ۶ ماه است و دستورالعملهای انجمن روماتولوژی آمریکا (ACR) استفادهی آن را برای آرتروز خفیف تا متوسط توصیه میکند .
نتایج بالینی تزریق ژل زانو
کارآزماییهای بالینی متعدد نشان میدهند ژل زانو به طور متوسط درد را به میزان ۲۰–۵۰ درصد کاهش داده و نمرهی عملکردی را بهبود میبخشد. این مداخله ساده، قابل تحمل و کمخطر است، ولی اثر آن معمولاً موقت بوده و نیاز به تزریقات مکرر دارد .
پیآرپی زانو
پیآرپی یک فراوردهی خونی اتولوگ است که از سانتریفیوژ خون بیمار تهیه میشود و غنی از پلاکتها و فاکتورهای رشد و غیره است .
پیآرپی زانو علاوه بر اثرات ضدالتهابی، باعث تحریک بازسازی ماتریکس خارج سلولی و کندروسیتها شده و ترمیم غضروف را تسهیل میکند. این ویژگیها منجر به تسکین درد و بهبود عملکرد بیماران میشود.
نتایج بالینی تزریق پیآرپی
یک تحقیق در سال ۲۰۱۵ نشان داد بیماران پس از تزریق پیآرپی به طور معناداری درد کمتری داشته و عملکرد حرکتی بهتری دارند و این نتایج تا ۶-۱۲ ماه ادامه مییابد. با مرور سیستماتیک نتیجهگیری کردند که پیآرپی در مقایسه با ژل هیالورونیک، بهبودی بالینی بیشتری به همراه دارد و ماندگاری آن طولانیتر است.
مقایسهی مستقیم ژل زانو و پیآرپی
۱. اثر بر درد
نتایج یک تحقیق نشان داد بیماران دریافتکنندهی پیآرپی تا ۱۲ ماه پس از تزریق، نمرهی VAS (مقیاس دیداری درد) کمتری داشتند. این در حالی است که گروه ژل هیالورونیک به طور میانگین تا ۶ ماه بهبودی را تجربه کردند و پس از آن روند درد بازگشت. برخی محققان گزارش داده اند پیآرپی اثر ضددرد قویتر و ماندگارتری دارد.
۲. اثر بر عملکرد حرکتی
بهبود عملکرد حرکتی و توانایی راه رفتن از شاخصهای کلیدی ارزیابی اثربخشی این مداخلات است. طبق یک تحقیق گروه پیآرپی بهبود بیشتری در مقیاس WOMAC و شاخص عملکرد زانو نسبت به گروه ژل نشان دادند. این اثرات به ویژه در بیماران با آرتروز خفیف و متوسط بارزتر بود. پیآرپی به دلیل خواص بازسازی بافتی و تعدیل التهاب، عملکرد حرکتی را به مدت طولانیتر از هیالورونیک اسید بهبود میبخشد .
۳. شدت بیماری و پاسخ به درمان
اثربخشی پیآرپی به شدت آرتروز وابسته است. بیماران با درجات خفیف تا متوسط ، درجهی ۱ تا ۳ پاسخ بهتری به پیآرپی نشان میدهند، در حالی که بیماران با تخریب شدید مفصلی پاسخ محدودی دارند و ممکن است همچنان به جراحی نیاز داشته باشند . هیالورونیک اسید در مراحل خفیف مؤثر است ولی اثربخشی آن در آرتروز پیشرفته محدودتر از پیآرپی است .
۴. مدت ماندگاری اثر
ماندگاری نتایج پیآرپی به طور متوسط بین ۶ تا ۱۲ ماه گزارش شده است، در حالی که ماندگاری نتایج تزریق ژل زانو حدود ۳ تا ۶ ماه است. این تفاوت به قابلیت پیآرپی در تحریک بازسازی و اثرات ضدالتهابی طولانیتر بازمیگردد.
۵. ایمنی و عوارض
هر دو روش نسبتاً ایمن اند. شایعترین عارضهی تزریق ژل، درد و تورم موقت محل تزریق است. پیآرپی به دلیل اتولوگ بودن خطر عفونت یا واکنش آلرژیک ندارد و عوارض آن محدود به التهاب موقت و درد خفیف بعد از تزریق است . بنابراین، پیآرپی یک گزینهی ایمن و قابل تحمل محسوب میشود.
۶. هزینه و دسترسی
هزینهی پیآرپی به طور کلی بیشتر از ژل زانو است، چراکه نیازمند تجهیزات تخصصی (سانتریفیوژ) و آمادهسازی دقیق خون بیمار است.
این مسئله ممکن است انتخاب پیآرپی را به خصوص در کشورها یا مناطق با منابع محدود تحتالشعاع قرار دهد. از سوی دیگر، ژل زانو به طور گستردهتری در دسترس است و روند تزریق سادهتری دارد.
نتیجهگیری و پیشنهاد بالینی
مقایسهی شواهد موجود نشان میدهد که پیآرپی به طور کلی مؤثرتر و ماندگارتر از تزریق ژل زانو است و به ویژه در بیماران مبتلا به آرتروز خفیف و متوسط نتایج بهتری در کاهش درد و بهبود عملکرد حرکتی دارد .
با این حال، ملاحظات بالینی همچون شدت بیماری، سن بیمار، بودجه و دسترسی به تجهیزات باید در انتخاب درمان مناسب لحاظ شوند. ژل زانو همچنان یک گزینهی ارزشمند و کمهزینه تر است و برای بیمارانی که نیاز به راهکار سادهتر و مقرونبهصرفهتری دارند، قابل استفاده خواهد بود. در نهایت، پیآرپی به دلیل اثرات بازسازیکننده و طولانیتر، به عنوان گزینهای مناسب برای بیماران جوانتر و فعالتر و همچنین کسانی که مایلاند زمان نیاز به جراحی را به تعویق بیندازند، توصیه میشود.